История викингов. Дети Ясеня и Вяза - читать онлайн книгу. Автор: Нил Прайс cтр.№ 143

читать книги онлайн бесплатно
 
 

Онлайн книга - История викингов. Дети Ясеня и Вяза | Автор книги - Нил Прайс

Cтраница 143
читать онлайн книги бесплатно

О болотных жертвоприношениях в Дании писали: Ilkjcer J. Illerup Ådal — et arkaeologisk tryllespejl. Moesgård: Jysk Arkaeologisk Selskab, 2000; The Spoils of Victory: The North in the Shadow of the Roman Empire / Ed. L. Jorgensen, B. Storgaard, L. Gebauer Thomsen. Copenhagen: National Museum of Denmark, 2003. Маска из Хеллви описана в: Price N. Per Widerström. Bronsmasken fran Hellvi // Arkeologi på Gotland 2 / Ed. P. Wallin, H. Martinsson-Wallin. (Uppsala University, Uppsala, 2017: 199–208).

О социальных структурах и сельских поселениях римского железного века и периода Великого переселения народов см.: Fra stamme til stat i Danmark: 2 vols. / Ed. P. Mortensen, B. Rasmussen. Moesgård: Jysk Arkaeologisk Selskab, 1988 & 1991; Samfundsorganisation og regional variation: Norden i romersk jernalder og folkevandringstid / Ed. C. Fabech, J. Ringtved. Moesgård: Jysk Arkaeologisk Selskab, 1991; Hedeager L. Iron Age Societies. Oxford: Blackwell, 1992; Näsman U. Från Attila till Karl den store: Skandinavien i Europa // Hem till Jarlabanke: jord, makt och evigt liv i östra Mälardalen under järnålder och medletid / Ed. M. Olausson. Lund: Historiska Media, 2008. P. 19–47; Herschend F. The Early Iron Age in South Scandinavia. Uppsala: Uppsala University, 2009. В европейском контексте см.: Fehr Н., von Rummel P. Die Völkerwanderung. Stuttgart: Theiss, 2011. Прекрасный обзор материальной культуры периода Великого переселения народов можно найти в: Germanen, Hunnen und Awaren: Schätzte der Völkerwanderungszeit / Ed. W. Piilhorn. Nuremberg: Germanisches Nationalmuseum, 1987.

Резня в Сандби-Борг описана здесь — Alfsdotter C., Papmehl-Dufay L., Victor H. A moment frozen in time: Evidence of a late fifth-century massacre at Sandby borg // Antiquity 92. 2018. P. 421–436. Спорный вопрос о возможном влиянии гуннов рассмотрен в: Hedeager L. Scandinavia and the Huns: An interdisciplinary approach to the Migration Period // Norwegian Archaeological Review 40:1. 2007. P. 42–58, а также в книге Hedeager L. Iron Age Myth and Materiality: An Archaeology of Scandinavia AD 400–1000. London & New York: Routledge, 2011.

Пренебрежительное замечание о «новейшей теории Великой катастрофы» принадлежит историку Крису Уикхэму — Wickham С. Framing the Early Middle Ages. Oxford: Oxford University Press, 2005. P. 549, хотя справедливости ради следует заметить, он написал это до того, как стала ясна полная картина косвенных экологических данных. Многие ученые в настоящий момент заняты изучением кризиса VI века, и в частности «пылевой завесы». Приношу особую благодарность коллегам: Ульф Бюнтген, Мэтью Коллинз, Сванте Фишер, Ингар Гундерсен, Ганс Гетберг, Фроде Иверсен, Арильд Клоккерволл, Фредрик Шарпентье Люнгквист, Дэниел Лёвенборг, Эстер Орас, Феликс Риде, Дагфинн Скре, Сара Вестлинг, Мате Видгрен и Торун Закриссон. К числу особенно важных ранних работ относятся: The Years Without Summer: Tracing AD 536 and Its Aftermath / Ed. J. D. Gunn). Oxford: BAR, 2000; Arjava A. The mystery cloud of AD 536 in the Mediterranean sources // Dumbarton Oaks Papers 59. 2005. P. 73–96. Обзор научных работ до 2015 года можно найти в: Price N., Graslund В. Excavating the Eimbulwinter? Archaeology, geomythology and the climate event(s) of AD 536 // Past Vulnerability: Volcanic Eruptions and Human Vulnerability in Traditional Societies Past and Present / Ed. F. Riede. Aarhus: Aarhus University Press, 2015. P. 109–132. См. также: Anderson Stamnes A. Effect of temperature change on Iron Age cereal production and settlement patterns in mid-Norway; Iversen F. Estate division: Social cohesion in the aftermath of AD 536–537 (обе в: The Agrarian Life of the North, 2000 BC — AD 1000 / Ed. F. Iversen, H. Petersson. Oslo: Portal, 2017. P. 27–76. Научный анализ причин пылевой завесы идет в таком темпе, что попытки исчерпывающего цитирования вскоре, несомненно, устареют, но стоит обратить внимание на: Sigl М. et al. Timing and climate forcing of volcanic eruptions for the past 2,500 years / Nature 523. 2015. P. 543–549; Buntgen U. et al. Cooling and societal change during the Late Antique Little Ice Age from 536 to 660 AD / Nature Geoscience 9. 2016. P. 231–236; Toohey M. et al. Climatic and societal impacts of a volcanic double event at the dawn of the Middle Ages / Climatic Change 136. 2016. P. 401–412; Dull Robert A. et al. Radiocarbon and geologic evidence reveal Ilopango volcano as source of the colossal ‘mystery' eruption of 539/4 °CE / Quaternary Science Reviews 222. 2019. О Юстиниановой чуме см.: Plague and the End of Antiquity: The Pandemic of 541–570 / Ed. L. K. Little. Cambridge: Cambridge University Press, 2007.

Строки о гибели луны взяты из «Прорицания вёльвы», входящего в Сноррову Эдду (глава 12) в переводе Джесса Байока. Перевод Калевалы выполнил Дж. М. Босли — Bosley J. М. Oxford: Oxford University Press, 1989, а стихи из более ранней версии цитируются по: Peabody Magoun F. The Old Kalevala and Certain Antecedents. Cambridge, MA: Harvard University Press, 1969.

Саамам посвящено немало научных трудов. Об их общей истории см.: Hansen L. I., Olsen В. Samernes historie fram til 1750. Oslo: Cappelen, 2004; история саамов в более широком контексте: Ojala С.-G. Sami Prehistories: The Politics of Archaeology and Identity in Northernmost Europe. Uppsala: University of Uppsala, 2009. Важнейшая работа о саамской идентичности и ритуалах — Fossum В. Förfädernas land: en arkeologisk studie av rituella lämningar i Såpmi, 300 fKr–1600 eKr. Umeå: Umeå University, 2006. Классическая работа о взаимодействии саамов и скандинавов — Möten i gränsland: samer och germaner i Mellanskandinavien / Ed. I. Zachrisson. Stockholm: Statens Historiska Museum, 1997; см. также Price N. Drum-Time and Viking Age: Såmi-Norse identities in early medieval Scandinavia // Identities and Cultural Contacts in the Arctic / Ed. M. Appelt, J. Berglund, H. C. Gullov. Copenhagen: National Museum of Denmark, 2000. P. 12–27. Религия саамов и ее соотношение с северными верованиями подробно рассмотрена в: DuBois Т. A. Nordic Religions in the Viking Age. Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 1999 и в моей книге The Viking Way: Magic and Mind in Late Iron Age Scandinavia, 2-е изд. Oxford: Oxbow, 2019. гл. 4. Во всех перечисленных работах имеются обширные библиографические ссылки.

Подъем «нового Севера» после кризиса V–VI вв. одним из первых проанализировал Питер Братт — Bratt Р. Makt uttryckt i jord och sten: Stora högar och maktstrukturer i Mälaradalen under järnåldern. Stockholm: Stockholm University, 2008; в этой же работе можно найти статистику, касающуюся монументальных курганов в долине Меларен. Аналогичная картина для Западной Швеции представлена в: Nitenberg A. Härskare i liv och död: social exklusivitet och maktstrategi i Vänerbygd under yngre järnålder. Göteborg: Göteborg University, 2019. Более обширные исследования: Norr S. To Rede and to Rown: Expressions of Early Scandinavian Kingship in Written Sources. Uppsala: University of Uppsala, 1998; Ljungkvist J. En hiar atti rikR: om elit, struktur och ekonomi kring Uppsala och Mälaren under yngre järnålder. Uppsala: Uppsala University, 2006. Неистовыми авантюристами новую знать назвал историк Еай Халсолл (процитировав одного из своих учеников) в книге Halsall G. Warfare and Society in the Barbarian West, 450–900. London: Routledge, 2003. xiii; это прекрасный источник сведений об истории и идеологии этих военных правителей. О том, как происходили аналогичные процессы в Англии и в Европе, см. в: Howe N. Migration and Mythmaking in Anglo-Saxon England. New Haven: Yale University Press, 1989; The Age of Sutton Hoo / Ed. M. Carver. Woodbridge: Boydell, 1992; Carver M. Formative Britain: An Archaeology of Britain, Fifth to Eleventh Century AD. London: Routledge, 2019.

Вернуться к просмотру книги Перейти к Оглавлению Перейти к Примечанию